Урок беларускай мовы (8-мы клас) па тэме:

Падагульненне  і  сістэматызацыя вывучанага  па  тэме ”Прыслоўе”
Настаўнік Кудзян Ніна Мікалаеўна

Мэта:  - сістэматызаваць веды вучняў па тэме;
- выпрацоўваць уменне правільнага напісання і ўжывання прыслоўяў у маўленні;
- выхоўваць любоў да роднага краю, прыроды, мовы.

Эпіграф: Жыць без цябе абыякава, сумна і цесна.
О, як мяне ты ўзняла, родная, любая песня!
Хто цябе змалку пазнаў, той ад хаціны не зверне.
Кожнае слова тваё – гэта, што ў коласе зерне.

                                                                               П. Броўка

 

ХОД   УРОКА  1. Арганізацыйны момант.
- паведамленне тэмы ўрока;
- фармулёўка мэтаў і задач урока;
- арфаграфічная хвілінка ( работа над эпіграфам, тлумачым, выпісваем словазлучэнні)

Слова настаўніка:  Сёння мы з вамі  акунёмся  ў свет прыслоўя і ўспомнім яго асноўныя граматычныя  прыметы, здольнасць ужывацца ў кантэксце, ствараць аманімічныя, сінанімічныя і антанімічныя пары, быць сродкам маўленчай выразнасці. Таму сваю працу арганізуем па двух блоках, тэарэтычным і практычным.  

2. Абагульненне па тэме “Прыслоўе”.   

                                        ТЭАРЭТЫЧНЫ  БЛОК  

1) Паспрабуем сфармуляваць лаканічнае азначэнне прыслоўя.  

Прыслоўе --   ...    ...  часціна мовы    (самастойная, нязменная)

Абазначае – прымету  ...   ...   ....    ( дзеяння, іншай прыметы, прадмета )

Адказвае на пытанні:  ...    ....   ...    ...    ....      ....   і  інш.   ( як?  дзе? куды?  калі?

                                                               з якой мэтай?  па якой  прычыне? )

2) Што яднае і што розніць прыслоўі  і  іншыя часціны мовы?  Да якой часціны мовы, па-вашаму, прыслоўе бліжэй за ўсё?  

Яднае : прыслоўе – самастойнае  ( мае граматычнае значэнне,   выконвае сінтаксічную ролю,  можа быць галоўным і залежным словам   у словазлучэнні )  

Розніць:  нязменнасць,  граматычнае значэнне – прымета дзеяння  

Бліжэй:  да прыметніка: абазначае  прымету, мае некаторыя агульныя рысы,  перагукаецца ў правапісе  -н-  і  -нн-, не (ня)  

3) Праслухайце сюжэт: “Яе сустракаюць у прыслоўі  і яшчэ дзесьці, калі хочуць паказаць незвычайнасць асобы, прадмета ці дзеяння. Пры гэтым у калектыве зайздроснікаў яна можа  пасеяць нянавісць, зло або падхалімства.”  

Пра што гэта?     ( ступені параўнання  прыслоўя )

Што вам вядома пра ступені  параўнання прыслоўяў?   Вышэйшая:  простая   (-эй,-ей)   і  складаная  ( больш, менш )

Найвышэйшая:   простая  най-   + -эй, -ей        складаная   найбольш, найменш  ( добра, дрэнна, многа, мала    + -ш-   -- лепш, горш, больш, менш )  

4) Як вы разумееце “сінтаксічная роля прыслоўя” ?   - здольнасць з’яўляцца членам сказа. Часцей:  акалічнасць ,                            азначэнне ,      выказнік (прэдыкатыўныя  прысл.

Хораша на душы!   Слаўна ў лесе!  ( стан прыроды, чалавека )  

5) Нагадайце разрады прыслоўяў па значэнні.  

Азначальныя  - якасныя  ( радасна, смела, шчодра ) , меры і ступені, спосабу   дзеяння.

Акалічнасныя – месца, часу, прычыны, мэты.  

6) Якімі спосабамі і ад якіх часцін мовы утвараюцца  прыслоўі?  

-прыставачны (– заўсёды – назаўсёды)
-прыставачна-суфіксальны (- мой – па-мойму )
-суфіксальны (верх – верхам, чаму – чамусьці, тры – тройчы.)( ад любых ч.м. )
-складанне – штодня, калі-нікалі
-паўтор аднолькавых ці блізкіх слоў – ледзь-ледзь, даўным-даўно
-пераход іншых часцін мовы у прыслоўі – часам, ноччу, зімой.

7) У якіх тэкстах і з якой мэтай ужываюцца прыслоўі? Якая іх сэнсава-стылістычная роля?
Прыслоўі ў тэксце выконваюць сэнсавую, стылістычную і граматычную ролю.
СЭНСАВАЯ– перадае месца, час, спосаб дзеяння і інш.
СТЫЛІСТЫЧНАЯ – забяспечвае дакладнасць, выразнасць, багацце мовы, паслядоўнасць (лаканічнасць)
ГРАМАТЫЧНАЯ – звязвае часткі складанага сказа , з’яўляецца пабочным словам, звязвае сказы ў тэксце, з’яўляецца граматычнай асновай.  

                                      ПРАКТЫЧНЫ  БЛОК  

1) Слоўнікавы  дыктант.

     Улетку, мякка, без аглядкі, з разбегу, па-новаму, дзесьці, зранку, дзе-нідзе, кудысьці, штогод, на шчасце, абы-дзе, мімаволі, штораз, таксама, дадому, па-твойму, абы-куды, ззаду, удвая, на момант, удзвюх, некалі. ( 23)  

Узаемаправерка і ўзаемаацэнка  

2) Праца над тэкстам “Улетку”  

3) Да фразеалагізмаў падабраць прыслоўі ( заданне 3 )

І ў гэты ж час – індывідуальная работа па картках (2 вучні)

А) Да прыслоўяў падбярыце сінонімы: нявесела, неглыбока, недалёка, мала, ціха, многа, часта, блізка, смела, весела.

Б) Да прыслоўяў падбярыце антонімы: далёка, там, наперад, добра, сюды, нізка, па-новаму, позна, уверсе.  

4) вызначыць ступені параўнання прыслоўяў у сказах ( заданне 3 )  

5) Заданне па варыянтах ( заданне 4 )

6) Замяніць спалучэнні слоў прыслоўямі ( заданне 5 )  

7) Растлумачце правапіс не (ня) , ні з прыслоўямі( заданне 6 ) 

( можна аднаму вучню прапанаваць працаваць ля дошкі )-- выпісаць, растлумачыць.

8) Зрабіць пераклад на беларускую мову ( заданне 7 )

9) Выканаць тэставыя заданні ( заданне 8 )

РЭФЛЕКСІЯ  -         Якія заданні здаліся вам самымі цяжкімі?  Ці задаволены вы сваімі поспехамі?

ДАМАШНЯЕ ЗАДАННЕ: Напісаць невялікае сачыненне на тэму: “Лес восенню”, выкарыстоўваючы ў ім прыслоўі.
Да прыслоўяў падабраць сінонімы:
Нявесела –, неглыбока –, недалёка –, мала –, ціха –, многа –, часта –, блізка –, смела –, весела –
Да прыслоўяў падабраць антонімы:
Далёка –, там –, наперад –, добра –, сюды –, нізка –, па-новаму –, позна –, уверсе –